扩展功能
文章信息
- 乌力吉, 刘松涛, 窦华山, 格日乐朝克图, 苏日古嘎, 纳·瑟旺米都格, 波·巴图道尔吉
- Wuliji, LIU Songtao, DOU Huashan, Gerilechaoketu, Suriguga, N. Tseveenmyadag, B. Batdorj
- 克鲁伦河两岸鸟类资源调查初报
- A Preliminary Avian Survey of Kherlen River
- 四川动物, 2016, 35(4): 609-616
- Sichuan Journal of Zoology, 2016, 35(4): 609-616
- 10.11984/j.issn.1000-7083.20150103
-
文章历史
- 收稿日期: 2015-03-20
- 接受日期: 2016-05-11
2. 蒙古国科学院鸟类研究所, 蒙古乌兰巴托 210351;
3. 蒙古国蒙古达乌尔国家自然保护区, 蒙古乔巴山
2. Aves Research Bureau of Mongolian Academy of Sciences, Ulanbator 210351, Mongolia;
3. Dauria National Nature Reserve, Choybalsan, Mongolia
流经蒙古国境内的世界水分割线将蒙古水域分为3个基本部分:北极流域、太平洋流域和中亚内陆流域。太平洋流域即黑龙江流域,坐落于蒙古东部地区,北部与俄罗斯毗邻,东部与中国接壤。黑龙江流域总面积为216 000 km2,约占蒙古国总面积的13.8%(Tsegmed,1969)。源自蒙古国肯特山脉的克鲁伦河为黑龙江主要支流之一。克鲁伦河两岸湖泡湿地星罗棋布,鸟类资源丰富,不仅白枕鹤Grus vipio、黑鹳Ciconia nigra、大鸨Otis tarda等世界濒危物种在此繁殖,而且众多水禽和猛禽将此地作为繁殖地及迁徙途中的停歇驿站,生态价值十分重要。但是,在国内尚无反映本区鸟类资源情况的文献报道。
1994年3月,经中、蒙、俄三国环境保护部“关于建立中、蒙、俄共同自然保护区的协定”,将中国呼伦湖、蒙古国蒙古达乌尔、俄罗斯达乌尔斯克保护区纳入“中蒙俄达乌尔国际保护区”。20年来,国际保 护区科研人员曾多次组织联合考察队,对克鲁伦河流域及其终端呼伦湖湿地鸟类资源进行考察。考察范围涵盖了克鲁伦河两岸漫滩湿地以及距两岸20 km 范围内的湖泊和阶地草原区域,从而基本摸清了该区域内分布的鸟类资源种类、数量、居留型等。
1 自然环境概况克鲁伦河位于亚洲中部,是蒙古高原东部草原区内最长、流域面积最大的河流,发源于蒙古国的肯特山南麓,自西向东流经乌兰巴托市巴嘎诺尔矿区、肯特省中南部、东方省中南部后在乌兰恩格尔西端进入中国境内,流经内蒙古自治区呼伦贝尔市新巴尔虎右旗,东流注入呼伦湖,全长1 264 km,中国境内的长度为206 km,流域面积1.12×105 km2。多年平均径流量5.51×108 m3,最大径流量10.09×108 m3(1990年),最枯水年径流量1.475×108 m3(1972年)。年内水量分布极不均匀,冬季多年平均断流109 d。洪水期为每年的8—9月,个别年可到10月,枯水期5—6月,冰冻期11月至翌年4月(李欣海,乌力吉,2010)。
克鲁伦河流域属中温型半干旱大陆性气候,具有中温带为主的寒暑剧变特点。春季干旱多大风,夏季温凉短促,秋季降温急剧、霜冻早,冬季严寒而漫长。1951—2009年间观测数据统计显示,温都尔汗年均气温2.5 ℃,年均降水量260 mm,乔巴山年均气温2.1 ℃,年均降水量240 mm,克鲁伦河多年平均流量:温都尔汗21.28 m3·s-1,乔巴山19.28 m3·s-1(Khishigjargal,2014)。在流域蒙古国境内,温暖季节降水量约占全年总降水量的94.4%,而寒冷季节降水量仅占5.6%(Batdelger et al.,2001a,2001b)。中国 新巴尔虎右旗气象局近50年(1961—2010年)的观测数据统计显示,阿拉坦额莫勒地区年均气温1.1 ℃,年均降水量240 mm,降水集中在6—9月,占全年总量的80%~86%(姜志国等,2013)。
克鲁伦河从肯特山南部流出,流域西北部上游为山地针叶林,中部和东部为干草原和盐碱湿地,南岸主要为低山丘陵(Tsegmid,1969;Dash,2000),海拔200~600 m。这里有许多低海拔高原,地势平坦,从乔巴山延伸到中国境内的呼伦湖。
克鲁伦漂流域主要植被类型有兴安落叶松林,分布于克鲁伦河上游山地;克氏针茅针茅典型草原,分布于克鲁伦河中下游两岸广阔的低山丘陵与高平原地区;盐生草甸植被,主要分布在盐碱湿地上;柳灌丛、芦苇沼泽植被,分布于河岸两侧河漫滩及洪泛区牛轭湖周边(图 1)。
|
| 图 1 克鲁伦河流域景观生态类型 Fig. 1 The landscape type of Kherlen River basin |
| |
土壤类型有灰色森林土、草原栗钙土、草甸土、盐土、沼泽土等。
克鲁伦河流域有高山、平原和湖泊等地貌,造就了良好的水循环网络,西伯利亚、蒙古、中国东北动物物种相互渗透,并且具有丰富的珍稀鸟类资源(Bold & Eregdendagva,1970;Tseveenmyadag,2004)。
2 鸟类资源概况20年来多次实地考察共记录到鸟类288种,隶属于18目52科(附录)。
| 种类 | 克鲁伦河流域(蒙古) | 克鲁伦河流域(中国) | ||
| 居留型 | 数量等级 | 居留型 | 数量等级 | |
| 一 目 PODICIPEDIFORMES | ||||
| (一)科 Podicipedidae | ||||
| 1. 赤颈 Podiceps grisegena | P | + | P | + |
| 2. 凤头 Podiceps cristatus | S | ++ | S | ++ |
| 3. 黑颈 Podiceps nigricollis | S | + | S | + |
| 4. 角 Podiceps auritus | P | + | P | + |
| 二 鹈形目 PELECANIFORMES | ||||
| (二)鸬鹚科 Phalacrocoracidae | ||||
| 5. 普通鸬鹚 Phalacrocorax carbo | S | + | S | ++ |
| 三 鹳形目 CICONIIFORMS | ||||
| (三)鹭科 Ardeidae | ||||
| 6. 苍鹭 Ardea cinerea | S | ++ | S | ++ |
| 7. 草鹭 Ardea purpurea | P | + | S | + |
| 8. 大白鹭 Ardea alba | P | + | P | + |
| 9. 池鹭 Ardeola bacchus | V | + | V | + |
| 10. 夜鹭 Nycticorax nycticorax | V | + | V | + |
| 11. 大麻 Botaurus stellaris | S | + | S | + |
| (四)鹳科 Ciconiidae | ||||
| 12. 黑鹳 Ciconia nigra | S | + | p | + |
| (五)鹮科 Threskiornithidae | ||||
| 13. 白琵鹭 Platalea leucorodia | P | + | S | + |
| 四 雁形目 ANSERIFORMES | ||||
| (六)鸭科 Anatidae | ||||
| 14. 栗树鸭 Dendrocygna javanica | V | + | ||
| 15. 大天鹅 Cygnus cygnus | S | ++ | S | + |
| 16. 小天鹅 Cygnus columbianus | P | + | P | + |
| 17. 鸿雁 Anser cygnoides | S | ++ | S | ++ |
| 18. 豆雁 Anser fabalis | P | ++ | P | + |
| 19. 白额雁 Anser albifrons | P | + | ||
| 20. 灰雁 Anser anser | S | + | S | + |
| 21. 斑头雁 Anser indicus | S | + | p | + |
| 22. 赤麻鸭 Tadorna ferruginea | S | ++ | S | ++ |
| 23. 翘鼻麻鸭 Tadorna tadorna | S | ++ | S | ++ |
| 24. 赤颈鸭 Anas penelope | S | + | S | + |
| 25. 罗纹鸭 Anas falcata | S | + | S | + |
| 26. 赤膀鸭 Anas strepera | S | ++ | S | + |
| 27. 花脸鸭 Anas formosa | P | + | P | + |
| 28. 绿翅鸭 Anas crecca | S | ++ | S | ++ |
| 29. 绿头鸭 Anas platyrhynchos | S | ++ | S | ++ |
| 30. 斑嘴鸭 Anas poecilorhyncha | S | ++ | S | ++ |
| 31. 针尾鸭 Anas acuta | S | + | S | + |
| 32. 白眉鸭 Anas querquedula | S | + | S | + |
| 33. 琵嘴鸭 Anas clypeata | S | + | S | + |
| 34. 红头潜鸭 Aythya ferina | S | ++ | S | ++ |
| 35. 凤头潜鸭 Aythya fuligula | S | ++ | S | + |
| 36. 鹊鸭 Bucephala clangula | S | ++ | S | ++ |
| 37. 斑脸海番鸭 Melanitta fusca | P | + | P | + |
| 38. 斑头秋沙鸭 Mergellus albellus | P | + | P | ++ |
| 39. 普通秋沙鸭 Mergus merganser | S | + | S | + |
| 五 隼形目 FALCONIFORMES | ||||
| (七)鹗科 Pandionidae | ||||
| 40. 鹗 Pandion haliaetus | S | + | S | + |
| (八)鹰科 Accipitridae | ||||
| 41. 凤头蜂鹰 Pernis ptilorhynchus | V | + | ||
| 42. 黑鸢 Milvus migrans | S | ++ | S | + |
| 43. 白尾海雕 Haliaeetus albicilla | S | + | V | + |
| 44. 秃鹫 Aegypius monachus | R | ++ | R | + |
| 45. 短趾雕 Circaetus gallicus | S | + | ||
| 46. 白头鹞 Circus aeruginosus | S | ++ | S | + |
| 47. 白腹鹞Circus spilonotus | S | ++ | ||
| 48. 白尾鹞 Circus cyaneus | S | ++ | S | + |
| 49. 鹊鹞 Circus melanoleucos | S | + | S | + |
| 50. 日本松雀鹰 Accipiter gularis | S | + | P | + |
| 51. 雀鹰 Accipiter nisus | S | + | P | + |
| 52. 苍鹰 Accipiter gentilis | R | + | P | + |
| 53. 普通 Buteo buteo | S | + | P | + |
| 54. 大 Buteo hemilasius | R | ++ | R | ++ |
| 55. 毛脚 Buteo lagopus | W | + | W | + |
| 56. 乌雕 Aquila clanga | V | + | V | + |
| 57. 草原雕 Aquila nipalensis | R | ++ | S | + |
| 58. 白肩雕 Aquila heliaca | V | + | V | + |
| 59. 金雕 Aquila chrysaetos | R | + | R | + |
| 60. 靴隼雕 Hieraaetus pennatus | S | + | P | + |
| (九)隼科 Falconidae | ||||
| 61. 黄爪隼 Falco naumanni | S | ++ | P | + |
| 62. 红隼 Falco tinnunculus | R | ++ | R | ++ |
| 63. 红脚隼 Falco amurensis | S | + | S | + |
| 64. 灰背隼 Falco columbarius | P | + | ||
| 65. 燕隼 Falco subbuteo | S | ++ | V | + |
| 66. 猎隼 Falco cherrug | R | ++ | R | + |
| 67. 游隼 Falco peregrinus | V | + | V | + |
| 六 鸡形目 GALLIFORMES | ||||
| (十)松鸡科 Tetraonidae | ||||
| 68. 黑嘴松鸡 Tetrao parvirostris | R | + | ||
| 69. 花尾榛鸡 Bonasa bonasia | R | + | ||
| (十一)雉科 Phasianidae | ||||
| 70. 斑翅山鹑 Perdix dauurica | R | ++ | R | + |
| 71. 鹌鹑 Coturnix coturnix | S | ++ | R | + |
| 七 鹤形目 GRUIFORMES | ||||
| (十二)鹤科 Gruidae | ||||
| 72. 蓑羽鹤 Anthropoides virgo | S | ++ | S | + |
| 73. 白鹤 Grus leucogeranus | P | + | P | + |
| 74. 白枕鹤 Grus vipio | S | + | P | + |
| 75. 灰鹤 Grus grus | S | + | P | + |
| 76. 白头鹤 Grus monacha | P | + | P | + |
| 77. 丹顶鹤 Grus japonensis | V | + | P | + |
| (十三)秧鸡科 Rallidae | ||||
| 78. 小田鸡 Porzana pusilla | S | + | ||
| 79. 黑水鸡 Gallinula chloropus | P | + | ||
| 80. 白骨顶 Fulica atra | S | ++ | S | ++ |
| (十四)鸨科 Otididae | ||||
| 81. 大鸨 Otis tarda | S | + | S | + |
| 八 鸻形目 CHARADRIIFORMES | ||||
| (十五) 反嘴鹬科 Recurvirostridae | ||||
| 82. 黑翅长脚鹬 Himantopus himantopus | S | + | S | + |
| 83. 反嘴鹬 Recurvirostra avosetta | S | + | S | + |
| (十六)燕鸻科 Glareolidae | ||||
| 84. 普通燕鸻 Glareola maldivarum | V | + | ||
| (十七)鸻科 Charadriidae | ||||
| 85. 凤头麦鸡 Vanellus vanellus | S | ++ | S | ++ |
| 86. 金鸻 Pluvialis fulva | P | + | P | ++ |
| 87. 灰鸻 Pluvialis squatarola | P | + | P | + |
| 88. 金眶鸻 Charadrius dubius | S | ++ | S | + |
| 89. 环颈鸻 Charadrius alexandrinus | S | + | S | ++ |
| 90. 蒙古沙鸻 Charadrius mongolus | P | + | P | + |
| 91. 铁嘴沙鸻 Charadrius leschenaultii | P | + | ||
| 92. 东方鸻 Charadrius veredus | S | + | S | + |
| 93. 小嘴鸻 Charadrius morinellus | P | + | ||
| (十八)鹬科 Scolopacidae | ||||
| 94. 丘鹬 Scolopax rusticola | P | + | P | + |
| 95. 孤沙锥 Gallinago solitaria | P | + | ||
| 96. 针尾沙锥 Gallinago stenura | S | + | S | + |
| 97. 扇尾沙锥 Gallinago gallinago | S | + | S | + |
| 98. 半蹼鹬 Limnodromus semipalmatus | S | + | S | + |
| 99. 黑尾塍鹬 Limosa limosa | S | + | S | + |
| 100. 小杓鹬 Numenius minutus | P | + | P | ++ |
| 101. 白腰杓鹬 Numenius arquata | S | + | P | + |
| 102. 大杓鹬 Numenius madagascariensis | P | + | P | + |
| 103. 鹤鹬 Tringa erythropus | P | + | P | + |
| 104. 红脚鹬 Tringa totanus | S | ++ | S | + |
| 105. 泽鹬 Tringa stagnatilis | S | ++ | P | + |
| 106. 青脚鹬 Tringa nebularia | P | + | S | + |
| 107. 白腰草鹬 Tringa ochropus | S | + | S | + |
| 108. 林鹬 Tringa glareola | S | + | S | + |
| 109. 翘嘴鹬 Xenus cinereus | P | + | P | + |
| 110. 矶鹬 Actitis hypoleucos | S | ++ | S | + |
| 111. 翻石鹬 Arenaria interpres | P | + | P | + |
| 112. 红颈滨鹬 Calidris ruficollis | P | + | P | + |
| 113. 小滨鹬 Calidris minuta | P | + | ||
| 114. 青脚滨鹬 Calidris temminckii | P | + | P | + |
| 115. 长趾滨鹬 Calidris subminuta | P | + | ||
| 116. 尖尾滨鹬 Calidris acuminata | P | + | P | + |
| 117. 弯嘴滨鹬 Calidris ferruginea | P | + | P | + |
| 118. 黑腹滨鹬 Calidris alpina | P | + | ||
| 119. 阔嘴鹬 Limicola falcinellus | P | + | ||
| 120. 流苏鹬 Philomachus pugnax | P | + | ||
| 121. 红颈瓣蹼鹬 Phalaropus lobatus | P | + | ||
| (十九)贼鸥科 Stercorariidae | ||||
| 122. 中贼鸥Stercorarius pomarinus | V | + | ||
| (二十)鸥科 Laridae | ||||
| 123. 普通海鸥 Larus canus | P | + | P | + |
| 124. 银鸥 Larus argentatus | S | ++ | S | ++ |
| 125. 红嘴鸥 Larus ridibundus | S | + | S | ++ |
| 126. 遗鸥 Larus relictus | P | + | ||
| 127. 小鸥 Larus minutus | P | + | P | + |
| 128. 楔尾鸥Rhodostethia rosea | V | + | ||
| 129. 三趾鸥 Rissa tridactyla | V | + | ||
| (二十一)燕鸥科 Sternidea | ||||
| 130. 鸥嘴噪鸥 Gelochelidon nilotica | P | + | P | + |
| 131. 红嘴巨燕鸥 Hydroprogne caspia | P | + | P | + |
| 132. 普通燕鸥 Sterna hirundo | S | ++ | S | ++ |
| 133. 白额燕鸥 Sterna albifrons | P | + | S | + |
| 134. 灰翅浮鸥 Chlidonias hybrida | P | + | P | + |
| 135. 白翅浮鸥 Chlidonias leucopterus | S | + | S | + |
| 136. 黑浮鸥 Chlidonias niger | P | + | P | + |
| 九 沙鸡目 PTEROCLIFORMES | ||||
| (二十二)沙鸡科 Pteroclidae | ||||
| 137. 毛腿沙鸡 Syrrhaptes paradoxus | R | + | R | ++ |
| 十 鸽形目 COLUMBIFORMES | ||||
| (二十三)鸠鸽科 Columbidae | ||||
| 138. 原鸽 Columba livia | R | ++ | ||
| 139. 岩鸽 Columba rupestris | R | ++ | R | ++ |
| 140. 山斑鸠 Streptopelia orientalis | S | + | S | + |
| 141. 灰斑鸠 Streptopelia decaocto | S | + | S | + |
| 十一 鹃形目 CUCULIFORMES | ||||
| (二十四)杜鹃科 Cuculidae | ||||
| 142. 大杜鹃 Cuculus canorus | S | ++ | S | ++ |
| 143. 中杜鹃 Cuculus saturatus | S | + | S | + |
| 十二 鸮形目 STRIGIFORMES | ||||
| (二十五)鸱鸮科 Strigidae | ||||
| 144. 红角鸮 Otus sunia | S | + | ||
| 145. 雕鸮 Bubo bubo | R | + | R | + |
| 146. 雪鸮 Bubo scandiacus | W | + | W | + |
| 147. 长尾林鸮 Strix uralensis | R | + | ||
| 148. 猛鸮 Surnia ulula | R | + | ||
| 149. 纵纹腹小鸮 Athene noctua | R | ++ | R | ++ |
| 150. 鬼鸮 Aegolius funereus | R | + | R | + |
| 151. 长耳鸮 Asio otus | S | + | S | + |
| 152. 短耳鸮 Asio flammeus | S | + | R | + |
| 十三 夜鹰目 CAPRIMULGIFORMES | ||||
| (二十六)夜鹰科 Caprimulgidae | ||||
| 153. 普通夜鹰 Caprimulgus indicus | S | + | ||
| 154. 欧夜鹰 Caprimulgus europaeus | S | + | ||
| 十四 雨燕目 APODIFORMES | ||||
| (二十七)雨燕科 Apodidae | ||||
| 155. 白喉针尾雨燕 Hirundapus caudacutus | P | + | ||
| 156. 普通雨燕 Apus apus | S | ++ | S | ++ |
| 157. 白腰雨燕 Apus pacificus | S | ++ | S | ++ |
| 十五 佛法僧目 CORACIIFORMES | ||||
| (二十八)翠鸟科 Alcedinidae | ||||
| 158. 普通翠鸟 Alcedo atthis | S | + | S | + |
| 十六 戴胜目 UOUPIFORMES | ||||
| (二十九)戴胜科 Upupidae | ||||
| 159. 戴胜 Upupa epops | S | ++ | S | ++ |
| 十七 形目 PICIFORMES | ||||
| (三十)啄木鸟科 Picidae | ||||
| 160. 蚁 Jynx torquilla | S | + | S | + |
| 161. 小斑啄木鸟 Dendrocopos minor | R | ++ | R | + |
| 162. 白背啄木鸟 Dendrocopos leucotos | R | + | ||
| 163. 大斑啄木鸟 Dendrocopos major | R | ++ | R | + |
| 164. 三趾啄木鸟 Picoides tridactylus | R | + | ||
| 165. 黑啄木鸟 Dryocopus martius | R | + | ||
| 166. 灰头绿啄木鸟 Picus canus | R | + | ||
| 十八 雀形目 PASSERIFORMES | ||||
| (三十一)百灵科 Alaudidae | ||||
| 167. 蒙古百灵 Melanocorypha mongolica | R | ++ | R | ++ |
| 168. 短趾百灵 Calandrella cheleensis | S | ++ | S | + |
| 169. 大短趾百灵 Calandrella brachydactyla | S | ++ | S | + |
| 170. 云雀 Alauda arvensis | S | +++ | S | +++ |
| 171. 角百灵 Eremophila alpestris | R | +++ | R | +++ |
| (三十二)燕科 Hirundinidae | ||||
| 172. 崖沙燕 Riparia riparia | S | ++ | S | +++ |
| 173. 家燕 Hirundo rustica | S | ++ | S | ++ |
| 174. 金腰燕 Cecropis daurica | P | + | P | + |
| 175. 毛脚燕 Delichon urbicum | S | ++ | ||
| 176. 烟腹毛脚燕 Delichon dasypus | S | + | ||
| (三十三)鹡鸰科 Motacillidae | ||||
| 177. 白鹡鸰 Motacilla alba | S | +++ | S | ++ |
| 178. 黄头鹡鸰 Motacilla citreola | S | ++ | S | + |
| 179. 黄鹡鸰 Motacilla flava | S | ++ | S | ++ |
| 180. 灰鹡鸰 Motacilla cinerea | S | ++ | S | + |
| 181. 田鹨 Anthus richardi | S | ++ | S | + |
| 182. 平原鹨 Anthus campestris | S | + | ||
| 183. 布氏鹨 Anthus godlewskii | S | ++ | ||
| 184. 林鹨 Anthus trivialis | S | + | S | + |
| 185. 树鹨 Anthus hodgsoni | S | + | S | + |
| 186. 水鹨 Anthus spinoletta | S | + | S | + |
| (三十四)太平鸟科 Bombycillidae | ||||
| 187. 太平鸟 Bombycilla garrulus | W | + | W | + |
| (三十五)伯劳科 Laniidae | ||||
| 188. 荒漠伯劳 Lanius isabellinus | S | + | S | + |
| 189. 红尾伯劳 Lanius cristatus | S | + | S | ++ |
| 190. 灰伯劳 Lanius excubitor | S | + | S | + |
| 191. 楔尾伯劳 Lanius sphenocercus | P | + | ||
| (三十六)黄鹂科 Oriolidae | ||||
| 192. 黑枕黄鹂 Oriolus chinensis | P | + | ||
| (三十七)椋鸟科 Sturnidae | ||||
| 193. 北椋鸟 Sturnia sturnina | S | + | P | + |
| 194. 灰椋鸟 Sturnus cineraceus | S | ++ | S | ++ |
| 195. 紫翅椋鸟 Sturnus vulgaris | S | + | P | + |
| (三十八)鸦科 Corvidae | ||||
| 196. 北噪鸦 Perisoreus infaustus | R | + | ||
| 197. 松鸦 Garrulus glandarius | R | + | ||
| 198. 灰喜鹊 Cyanopica cyanus | R | + | ||
| 199. 喜鹊 Pica pica | R | ++ | R | ++ |
| 200. 星鸦 Nucifraga caryocatactes | R | + | ||
| 201. 红嘴山鸦 Pyrrhocorax pyrrhocorax | R | ++ | ||
| 202. 寒鸦 Corvus monedula | S | + | ||
| 203. 达乌里寒鸦 Corvus dauuricus | S | ++ | R | ++ |
| 204. 秃鼻乌鸦 Corvus frugilegus | S | ++ | S | + |
| 205. 小嘴乌鸦 Corvus corone | R | ++ | R | ++ |
| 206. 渡鸦 Corvus corax | R | ++ | ||
| (三十九)鹪鹩科 Troglodytidae | ||||
| 207. 鹪鹩 Troglodytes troglodytes | P | + | P | + |
| (四十)岩鹨科 Prunellidae | ||||
| 208. 棕眉山岩鹨 Prunella montanella | W | + | W | + |
| 209.褐岩鹨 Prunella fulvescens | R | + | ||
| (四十一)鸫科 Turdidae | ||||
| 210. 红喉歌鸲Luscinia calliope | S | + | S | + |
| 211. 蓝喉歌鸲 Luscinia svecica | S | + | S | + |
| 212. 蓝歌鸲 Luscinia cyane | P | + | P | + |
| 213. 红胁蓝尾鸲 Tarsiger cyanurus | S | + | S | + |
| 214. 北红尾鸲 Phoenicurus auroreus | S | ++ | S | + |
| 215. 红腹红尾鸲Phoenicurus erythrogastrus | P | + | ||
| 216. 红背红尾鸲 Phoenicurus erythronotus | P | + | ||
| 217. 黑喉石 Saxicola torquata | S | ++ | S | + |
| 218. 穗 Oenanthe oenanthe | S | ++ | S | ++ |
| 219. 白顶 Oenanthe pleschanka | S | + | S | + |
| 220. 沙 Oenanthe isabellina | S | ++ | S | ++ |
| 221. 白背矶鸫 Monticola saxatilis | S | + | ||
| 222. 白眉地鸫 Zoothera sibirica | P | + | P | + |
| 223. 虎斑地鸫 Zoothera dauma | P | + | P | + |
| 224. 白眉鸫 Turdus obscurus | S | + | S | + |
| 225. 赤颈鸫 Turdus ruficollis | S | ++ | S | ++ |
| 226. 红尾鸫 Turdus naumanni | S | + | S | + |
| (四十二)鹟科 Muscicapidae | ||||
| 227. 斑鹟 Muscicapa striata | P | + | P | + |
| 228. 乌鹟 Muscicapa sibirica | S | + | S | + |
| 229. 北灰鹟 Muscicapa latirostris | S | + | S | + |
| 230. 白眉姬鹟 Ficedula zanthopygia | P | + | P | + |
| 231. 红喉姬鹟 Ficedula parva | S | + | S | ++ |
| (四十三)鸦雀科 Paradoxornithidae | ||||
| 232. 文须雀 Panurus biarmicus | R | ++ | R | ++ |
| 233. 震旦鸦雀 Paradoxornis heudei | R | + | ||
| (四十四)莺科 Sylviidae | ||||
| 234. 小蝗莺 Locustella certhiola | S | ++ | ||
| 235. 黑眉苇莺 Acrocephalus bistrigiceps | S | ++ | ||
| 236. 稻田苇莺 Acrocephalus agricola | S | + | ||
| 237. 大苇莺 Acrocephalus arundinaceus | S | ++ | ||
| 238. 厚嘴苇莺 Acrocephalus aedon | S | ++ | ||
| 239. 叽喳柳莺 Phylloscopus collybita | S | + | ||
| 240. 褐柳莺 Phylloscopus fuscatus | S | + | P | + |
| 241. 灰柳莺 Phylloscopus griseolus | P | + | ||
| 242. 黄腰柳莺 Phylloscopus proregulus | S | + | P | + |
| 243. 黄眉柳莺 Phylloscopus inornatus | S | + | P | + |
| 244. 极北柳莺 Phylloscopus borealis | S | + | P | + |
| 245. 暗绿柳莺 Phylloscopus trochiloides | S | + | ||
| 246. 灰白喉林莺 Sylvia communis | S | + | ||
| 247. 白喉林莺 Sylvia curruca | S | + | ||
| (四十五)攀雀科 Remizidae | ||||
| 248. 中华攀雀 Remiz consobrinus | R | + | R | + |
| (四十六)长尾山雀科 Aegithalidae | ||||
| 249. 银喉长尾山雀 Aegithalos caudatus | R | ++ | R | + |
| (四十七)山雀科 Paridae | ||||
| 250. 沼泽山雀 Parus palustris | R | + | ||
| 251. 北褐头山雀 Parus montanus | R | ++ | ||
| 252. 西伯利亚山雀 Parus cinctus | R | + | ||
| 253. 煤山雀 Parus ater | R | + | R | + |
| 254. 大山雀 Parus major | R | ++ | R | + |
| 255. 灰蓝山雀Parus cyanus | R | + | R | + |
| (四十八)科 Sittidae | ||||
| 256. 普通 Sitta europaea | R | + | R | + |
| (四十九)旋木雀科 Certhiidae | ||||
| 257. 欧亚旋木雀 Certhia familiaris | R | + | ||
| (五十)雀科 Passeridae | ||||
| 258. 家麻雀 Passer domesticus | R | + | R | + |
| 259. 麻雀 Passer montanus | R | ++ | R | ++ |
| 260. 石雀 Petronia petronia | R | + | R | + |
| 261. 黑喉雪雀 Pyrgilauda davidiana | R | + | ||
| (五十一)燕雀科 Fringillidae | ||||
| 262. 燕雀 Fringilla montifringilla | S | + | P | + |
| 263. 松雀 Pinicola enucleator | R | + | ||
| 264. 普通朱雀 Carpodacus erythrinus | R | ++ | P | + |
| 265. 北朱雀 Caprodacus roseus | S | + | P | + |
| 266. 红交嘴雀 Loxia curvirostra | R | + | R | + |
| 267. 白腰朱顶雀 Carduelis flammea | W | + | W | + |
| 268. 黄雀 Carduelis spinus | S | + | P | + |
| 269. 金翅雀 Carduelis sinica | P | + | ||
| 270. 黄嘴朱顶雀 Carduelis flavirostris | W | + | ||
| 271. 红腹灰雀 Pyrrhula pyrrhula | W | + | W | + |
| 272. 锡嘴雀 Coccothraustes coccothraustes | R | + | R | + |
| 273. 长尾雀 Uragus sibiricus | R | ++ | R | + |
| (五十二)鹀科 Emberizidae | ||||
| 274. 白头鹀 Emberiza leucocephalos | S | ++ | S | + |
| 275. 三道眉草鹀 Emberiza cioides | R | + | R | + |
| 276. 红颈苇鹀 Emberiza yessoensis | S | + | ||
| 277. 白眉鹀 Emberiza tristrami | P | + | ||
| 278. 栗耳鹀 Emberiza fucata | S | ++ | ||
| 279. 小鹀 Emberiza pusilla | P | + | P | + |
| 280. 田鹀 Emberiza rustica | P | + | P | + |
| 281. 黄喉鹀 Emberiza elegans | V | + | P | + |
| 282. 黄胸鹀 Emberiza aureola | S | ++ | S | + |
| 283. 栗鹀 Emberiza rutila | S | + | S | + |
| 284. 灰头鹀 Emberiza spodocephala | S | ++ | S | + |
| 285. 苇鹀 Emberiza pallasi | S | ++ | S | + |
| 286. 芦鹀 Emberiza schoeniclus | S | + | S | + |
| 287. 铁爪鹀 Calcarius lapponicus | P | + | W | + |
| 288. 雪鹀 Plectrophenax nivalis | W | + | ||
| 注: 居留型: P. 旅鸟, S. 夏候鸟, W. 冬候鸟, R. 留鸟, V. 迷鸟; 数量等级:+. 稀有种, ++. 常见种, +++. 优势种。 Notes: Resident type: P. Passage migrant, S. Summer visitor, W. Winter visitor, R. Resident, V. Vagrant visitor; Quantitative degree: +. Rare species, ++. Common species, +++. Dominant species. | ||||
克鲁伦河流域鸟类资源主要特征:(1) 非雀形目鸟类共17目30科166种,占鸟类总物种数的57.64%,为本地区鸟类主体。(2) 鸟类以夏候鸟(147种)和旅鸟(66种)为主,占鸟类总物种数的73.70%。(3) 鸟类以湿地鸟类为主,共192种,占鸟类总物种数的66.43%。主要由水鸟和近水雀形目鸟类组成,另外还包括隼形目的白头鹞Circus aeruginosus、白腹鹞C. spilonotus等种类。草原鸟类主要由雀形目鸟类和隼形目猛禽组成。(4) 林栖鸟主要分布在克鲁伦河源头地段,为蒙古国肯特山地森林物种,如凤头蜂鹰Pernis ptilorhynchus、黑嘴松鸡Tetrao parvirostris、花尾榛鸡Bonasa bonasia、猛鸮Surnia ulula、长尾林鸮Strix uralensis、灰头绿啄木鸟Picus canus、黑啄木鸟Dryocopus martius、松鸦Garrulus glandarius、松雀Pinicola enucleator等。(5) 雀形目西伯利亚山雀Parus cinctus的分布区位于美国阿拉斯加、斯堪的纳维亚北部、俄罗斯北部至西伯利亚东部及南至阿尔泰山和蒙古国北部,中国尚无分布报道。
2.2 生态保护价值高特定的地理位置使本地区成为澳洲-东亚候鸟迁徙路线以及中亚迁徙路线的重要通道和集散地,也是亚洲水禽的重要繁殖地。经过长年调查发现,本地区也是世界濒危鸟类——大鸨的主要繁殖区之一(Chan & Goroshko,1998),也是达乌尔草原生态物种——白枕鹤、鸿雁Anser cygnoides等鸟类的主要分布区域(Goroshko et al.,2002)。在克鲁伦河流域的鸟类中,列入中国国家Ⅰ级重点保护野生动物名录的物种10种,Ⅱ级47种;列入《中国物种红色名录》(汪松,谢焱,2004)濒危1种,为丹顶鹤Grus japonensis,极危1种,为白鹤G. leucogeranus,易危9种,近危11种;列入濒危野物动植物种国际贸易公约(CITES)附录Ⅰ7种,附录Ⅱ40种。有些鸟类不仅在本地区,乃至全世界都很罕见,如白鹤、丹顶鹤、大鸨、遗鸥Larus relictus等。沿克鲁伦河流域,蒙方境内已成立了汗肯特山山地森林生态系统自然保护区、陶森-呼鲁斯台草原生态系统自然保护区和哈日雅马托山地草原自然保护区,中方境内也成立了呼伦湖国家级自然保护区和巴尔虎草原黄羊自然保护区,特别是中蒙俄达乌尔国际保护区的建立对有效保护本地区的自然资源和野生动物起到了积极作用。
2016, Vol. 35


